In Zimbabwe praat je niet over de toekomst

Voor de ingang van de supermarkt stoppen mensen om de krant van vandaag te kopen, vrouwen stallen hun mango’s en bananen uit op de stoep en onder een parasol verkoopt een jongeman in knalgele jas voorverpakte ijsjes. Zimbabwe is een land in crisis, maar als je op straat loopt lijkt er op het eerste gezicht weinig aan de hand. Pas als ik met de bewoners praat ontdek ik dat dit land op de afgrond afstevent. Sommige zeggen dat ze dat punt allang voorbij zijn. Hoe het verder moet? Op die vraag krijgen we geen antwoord. In Zimbabwe praat je niet over de toekomst.

Crisis? Daar merk ik niks van

Mijn eerste kennismaking met Zimbabwe is ons bezoek aan Victoria Falls. De meeste toeristen maken een dagtrip vanuit Namibië of Botswana naar het dorp om de gelijknamige watervallen te bezoeken. ‘Neem genoeg Amerikaanse dollars mee, want je kunt er niet pinnen’, worden we gewaarschuwd. Eenmaal daar ontdekken we al snel dat de meeste restaurants en winkels je buitenlandse credit card gewoon accepteren. De straten in het populaire dorpje zijn netjes aangeharkt. Bij de lange rij souvenirwinkels en restaurants staan tourbussen met ‘Africa Adventures’ stickers en jeeps met daktenten geparkeerd. We slapen in een mooie lodge met razendsnelle wifi en eten risotto en pizza in een hippe bar. Crisis? Daar merk ik anders niks van.

Als je maar iets verkoopt

Waar de meeste mensen na de watervallen Zimbabwe snel weer verlaten, reizen wij verder het land in. In een propvolle bus tuffen we het toeristenplaatsje uit. De wegen worden met de kilometer slechter. Diepe gaten markeren het asfalt en onze chauffeur moet af en toe hard op de rem voor een graatmagere koe die tergend langzaam naar de overkant sloft. Bij elke stop dringen tientallen verkopers de bus in. Van zakjes chips en flesjes cola tot gekookte maïskolven, tandpasta, wonderzalfjes en telefoonladers. Het maakt niet uit wat je verkoopt, als je maar iets verkoopt, lijkt het motto. De handelaren worden steevast gevolg door blinde mannen en vrouwen. Ze klappen en zingen in ruil voor een fooitje.

We kunnen een emmer voor je vullen

Na het inchecken in ons hostel in Masvingu droppen we onze tassen en kan ik eindelijk naar het toilet. Na het plassen druk ik de spoelknop in en krijg alleen een dof gepruttel te horen. De spoelbak is leeg. De receptionist is helemaal niet verbaasd: “als je geluk hebt krijgen we vannacht een paar uurtjes water. Maar overdag komt er al sinds januari niks uit de kraan. Douchen? Zal ik vanavond een emmer water voor je klaarzetten?” Ze vertelt me dat er aan de rand van de stad nog een paar waterputten zijn waar ze grote tonnen vullen. Het is schoon genoeg om je in te wassen, maar niet veilig om te drinken.

De kraan is dichtgedraaid

“Watercrisis! In Masvingo is de noodtoestand uitgeroepen.” Op pagina vier van de lokale krant lees ik wat er aan de hand is. De gemeente kan de rekeningen niet meer betalen. Waterleveranciers in Zuid-Afrika en Mozambique zijn het zat en hebben de kraan letterlijk dichtgedraaid. Intussen weigeren de bewoners nog langer te betalen voor water dat ze toch niet krijgen. En dus lopen de schulden nóg hoger op. De president doet niks. Dan hadden de inwoners van Masvingo maar niet op de oppositiepartij moeten stemmen.

Een mannetje bellen

Die middag eten we in het café aan de overkant van ons hostel. Er is geen koffie, want zonder stroom werkt de machine niet. De chef kookt op parafine en tovert met minimale middelen een bord vol lokale lekkernijen op tafel: maïspap, spinazie in gemalen pinda’s en tomatenjus. Hoewel er een Visa-logo bij de bar hangt, kunnen we niet pinnen, want er is geen stroom. We hebben niet genoeg cash en dollars accepteren ze niet. De bardame kan wel even een ‘mannetje’ bellen om ons Amerikaanse geld te wisselen. Tien minuten later staat er een jonge gast in hiphopkleding met een stoere zonnebril aan onze tafel. “Hoeveel heb je nodig?” Hij zet zijn bril niet af. We wisselen omgerekend 70 Amerikaanse dollars en krijgen er vier dikke pakketten Zim dollars voor terug. Het grootste briefje is 5 Zim dollar, omgerekend 0,31 USD. We stoppen de stapels geld weg in onze rugtas. Het voelt als een drugsdeal uit een Hollywoodfilm.

Lees meer: op reis in Zimbabwe ontdekken we wat de makkelijkste manier is om te betalen.

Gezellige sfeer

Als de avond valt en ik de lichtknop indruk krijg ik al net zo weinig resultaat als met de knop op het toilet. Het blijft donker. De stroomcrisis is al minstens zo schrijnend als het watergebrek. Op goeie dagen duren de stroomstoringen een uurtje of tien. Maar meestal brandt het licht alleen tussen tien uur ’s avonds en vijf uur ’s ochtends. Hoe mensen hier overdag hun werk doen? Je hoort het als je door de straten loopt: overal klinkt het gebrom van dieselgeneratoren.

Het kaarslicht creëert een sfeer die wij allang niet meer gewend zijn. De vlammen dansen gezellig door de kamer. Zonder internet en stroom geen Netflix, Facebook en Whatsapp. We liggen voor de verandering uren te lezen in bed.

Als je geluk hebt sta je vier uur in de rij

De volgende ochtend gaan we naar Great Zimbabwe, een eeuwenoude ruïne van een stad die ooit het machtige en welvarende hart van de regio was. Om er te komen pakken we een gedeelde taxi. Patrick en ik nemen samen plaats op de bijrijdersstoel van de kleine sedan. Als ik me omdraai tel ik negen andere passagiers. Vijf op de achterbank en vier in de kofferbak. We betalen per persoon en dus gaat de chauffeur pas rijden als hij zeker weet dat hij zijn benzine terugverdient. We passeren een benzinestation waar 18 Zim dollar per liter op de teller staat. Omgerekend is dat iets meer dan een euro. Dat is veel geld in een land waar de meeste mensen minder dan een euro per dag verdienen. Maar dat is niet wat mij het meeste opvalt. Voor de pomp staat een eindeloze rij auto’s te wachten tot ze aan de beurt zijn. Onze chauffeur legt uit dat er grote benzinetekorten zijn. “Als je geluk hebt sta je vier uur in de rij.”

Meer lezen: Op reis van Zimbabwe naar Zambia krijgen we te maken met een ongeldig visum, corruptie en een chauffeur zonder auto.

Great Zimbabwe

Great Zimbabwe is een indrukwekkend complex. Witte ontdekkingsreizigers spraken in de zestiende eeuw van een stad die zo mooi is dat hij ‘onmogelijk door de Afrikanen kan zijn gebouwd’. Gelukkig is die aanname al lang weerlegd. Archeologen vonden restanten van Chinees porselein, aardewerk uit Perzië en kralen uit India. Het bewijs dat het ooit een levendige handelsstad was. Hoewel niemand zeker weet waarom Great Zimbabwe is opgehouden te bestaan, denken veel wetenschappers dat de stad het groeiende aantal mensen niet meer aankon. Tegelijkertijd zorgde een periode van droogte voor voedseltekorten, waardoor er niet alleen te weinig eten was, maar ook de handel stil kwam te liggen. Er werd geen geld meer verdiend, er was niks te eten en alles raakte in verval. Bewoners moesten massaal hun geliefde stad verlaten, op zoek naar een beter leven elders.

Of het Zimbabwe van nu hetzelfde lot staat te wachten? Ik weet het niet. De mensen die wij spreken praten liever niet over de toekomst. Die is te onzeker. Leven is overleven. In Zimbabwe gaat het om vandaag. Morgen zien we wel weer verder.

De All Day Every Nieuwsbrief

Op reis in Zimbabwe maken we de mooiste avonturen mee. Wil je daar meer over lezen? We schrijven vaker dit soort verhalen en delen onze beste tips. Meld je aan voor onze All Day Every Nieuwsbrief en je mist nooit meer een artikel. Je krijgt 1 keer in de maand een selectie handige, altijd leuke, soms grappige verhalen en tips in je inbox. We spammen je niet, we vermaken je alleen 😉 Meld je nu aan en krijg een selectie van handige digitale recepten uit Lekker koken met restjes cadeau! Klik hier om je aan te melden. Wil je elke week een mailtje krijgen met de nieuwste verhalen? Klik dan hier voor de All Day Every Update.