Reis door Zuid-Afrika in de voetsporen van Mandela

Als ik aan Zuid-Afrika denk, dan is er één beeld dat direct in me opkomt: de grote glimlach van Nelson Mandela. Hij liep voorop in de strijd tegen apartheid, zat 27 jaar opgesloten als politiek gevangene en werd de eerste zwarte president van het land. Ik merk dat ik meer over hem wil weten. Daarom duik ik tijdens onze reis door Zuid-Afrika in de bewogen geschiedenis en het leven van Mandela. Met ‘De lange weg naar de vrijheid’ onder mijn arm reis ik van Johannesburg naar Kaapstad. Van het Apartheid Museum tot Robben Island. En ik schuif aan bij de buurman van de beroemde vrijheidsstrijder. Reis je mee?

Het begin van onze reis door Zuid-Afrika: Jo’burg

Het verhaal van de Mandela begint in Johannesburg. Hier komt hij voor het eerst in aanraking met het ANC (African National Congress). Mijn reis in zijn voetsporen begint in deze bruisende miljoenenstad. We wonen vier weken in Maboneng en dompelen ons onder in de verhalen van de stad. Overal waar ik kom zingen de woorden van de autobiografie door mijn hoofd en stel ik vragen die ik niet zou stellen als ik het boek niet aan het lezen was.

Ik praat met lokale ondernemers, wandel met een gids door een township en zie het grote gat tussen arm en rijk. Van krakkemikkige huisjes in de zwarte townships tot ommuurde villa’s in de witte buitenwijken. De apartheid mag dan misschien zijn afgeschaft, de ongelijkheid is zelfs voor mij als buitenstaander zichtbaar. Is het gevecht van Nelson Mandela dan voor niks geweest?

Tip: In de township Soweto kan je tijdens je reis door Zuid-Afrika een bezoek brengen aan het huis waar Mandela jarenlang woonde.

“A Nation should not be judged by how it treats its highest citizens, but it’s lowest ones”

Het Apartheid Museum in Johannesburg

De plek waar ik me verder verdiep in de apartheid is het gelijknamige museum. Hier wordt in chronologische volgorde verteld hoe het regime aan de macht kwam en hoe de vrijheden van de zwarte bevolking systematisch werden afgenomen. Uiteraard wordt ook over het leven van Mandela gesproken, maar dat staat niet centraal. Het museum richt zich op de volledige geschiedenis en geeft een beeld van de strijd die geleverd werd. Daardoor is het interessant, want het vertelt de verhalen die je niet leest in Mandela’s boek. Zo leer je over de belangrijke rol van zijn medestrijders, andere politieke bewegingen en de geschiedenis van vóór de apartheid.

Reistip: Neem ruim de tijd. Het Apartheid Museum is groot en je hebt zeker 3 tot 5 uur nodig om het hele museum te zien.

“Freedom is indivisible; the chains on any one of my people were the chains on all of them, the chains on all of my people were the chains on me.”

Mthatha, het Nelson Mandela Museum

In de weken die volgen, trekken we door de wonderschone landschappen in het oosten van Zuid-Afrika. We reizen van Kruger National Park naar e-Swatini en van Lesotho naar de oogstrelende Wild Coast. In Mthatha blijven we een nachtje slapen omdat we zijn uitgenodigd om te dineren bij de voormalig buurman van Nelson Mandela. Voordat we aanschuiven bezoeken we eerst het Nelson Mandela Museum in het centrum van de stad.

Het museum is niet vergelijkbaar met het museum in Johannesburg. De focus ligt volledig op het leven van Mandela zelf, zijn strijd, zijn verhaal, zijn lange weg naar de vrijheid. Het vertelt over zijn jeugd in Qunu, zijn jonge jaren in Johannesburg, de jaren dat hij als vogelvrije Zuid-Afrikaan een held werd onder de zwarte bevolking, zijn gevangenschap en zijn leven als echtgenoot en president. Dat het museum hier is gevestigd is niet zo gek, want het dorp waar hij opgroeide ligt naast Mthatha. En laat dat nou ook de plek zijn waar we zijn uitgenodigd voor een diner via Resirest.

“I have never cared very much for personal prizes. A person does not become a freedom fighter in the hope of winning awards.”

Dineren bij de buurman

Als we vanuit Mthatha richting Qunu rijden begrijp ik waarom Mandela in zijn autobiografie met veel liefde schrijft over de schoonheid van zijn geboortestreek. Zover als ik kan kijken zie ik groene, golvende heuvels, grazende dieren en kleine dorpen. Als we uitstappen worden we verwelkomd door de vriendelijke Zim, de heer des huizes. “Welkom in het dorp van Nelson Mandela”, zegt hij. “Hebben jullie zijn presidentiële verblijf gezien?”

Tijdens het diner vertelt Zim over zijn beroemde dorpsgenoten. “Zijn moeder woonde tot haar overlijden een paar huizen verderop”, legt hij uit. “Ze ligt ook in het dorp begraven.” Hij vertelt over de terugkeer van Mandela en de presidentiële villa aan de overkant van de weg. Hij vertelt over de moeilijke jaren van de apartheid. Hoe de jeugd niet naar school kon en hoe hij het centrum van de stad niet eens in mocht zonder toestemming. Later op de avond vertelt zijn zoon dat hij astronaut wil worden en dat hij wiskunde het leukste vak op school vindt. Zijn dochter wil mensen helpen en dokter worden. “De tijden zijn veranderd”, zegt Zim trots.

Accommodatie: Na Mthatha reizen wij door naar de Wild Coast en verblijven we 2 nachten bij Bulungula Lodge. De leukste accommodatie van onze reis door Zuid-Afrika.

“Without language, one cannot talk to people and understand them; one cannot share their hopes and aspirations, grasp their history, appreciate their poetry, or savour their songs.”

Een Nelson Mandela tour

De volgende ochtend staan we weer vroeg bij Zim op de stoep. Hij neemt ons mee langs de plekken uit de jeugd van Mandela. De autobiografie is prachtig geschreven, maar de plekken zien die belangrijk waren in het vroege leven van Mandela brengt het boek nog meer tot leven. Zim neemt ons mee naar een kleine ruïne, de kerk waar Mandela gedoopt werd. We wandelen langs het graf van zijn moeder en hij wijst ons op het huis waar zij woonde. “Daar ligt Nelson zelf begraven”, zegt hij wijzend als we bovenop een heuvel staan. “Dat is privéterrein en dat is goed. Niemand heeft daar wat te zoeken.”

We rijden verder en bezoeken het station waar Mandela op de trein sprong op zijn vlucht naar Johannesburg. Gedurende de twee uur durende tour vertelt Zim honderduit over het leven van Mandela. Als voormalig gids van het museum én buurman van de man zelf, is er weinig dat hij niet weet. We praten ook over de huidige situatie en of de erfenis van Nelson Mandela gerespecteerd wordt. “Het belangrijkste is dat we niet vergeten wat hij voor ons heeft betekend”, zegt hij. Dat ben ik roerend met hem eens.

Reistip: Wij leerden Zim kennen dankzij Resirest. Dit platform brengt jou als toerist in contact met lokale families, waar je mag aanschuiven voor een heerlijk, huisgemaakt diner. Superleuk!

“I could not imagine that the future I was walking toward could compare in any way to the past that I was leaving behind.”

Reis door Zuid-Afrika: Robbeneiland

Eenmaal aangekomen in Kaapstad, weet ik dat er nog één plek is die ik tijdens deze reis door Zuid-Afrika niet mag overslaan; het eiland waar Nelson Mandela achttien jaar werd vastgehouden. Op Robbeneiland word je door een voormalig politiek gevangenen rondgeleid. Hij neemt je mee naar zijn eigen cel en de cel van Nelson Mandela. Als hij vertelt over zijn ervaringen, lopen de rillingen over mijn rug. Ook deze plek brengt de hoofdstukken van ‘De lange weg naar de vrijheid’ tot leven. Van de luchtplaats waar Mandela een tuin heeft aangelegd tot de steengroeve waar hij urenlang in de hete zon stond te werken.

In het boek lees je over het strenge regime van het gevangenisbestuur. Over de slechte behandeling van Mandela en zijn medegevangenen. Juist daardoor bleef het vuur bij Mandela branden. In gevangenschap vocht hij voor een eerlijke behandeling voor hem en zijn kameraden. Erbuiten werd hij, in het begin zelfs zonder het zelf te weten, steeds meer het mondiale gezicht van de vrijheidsstrijd. Hij gaf niet op, begon in de gevangenis al met onderhandeling die uiteindelijk leiden tot de afschaffing van de apartheid en werd de eerste zwarte president van Zuid-Afrika.

Reistip: Robbeneiland bezoeken is één van de dingen die je móet doen. Wij vertellen je wat je nog meer niet mag missen in Kaapstad.

“I am fundamentally an optimist. Whether that comes from nature or nurture, I cannot say. Part of being optimistic is keeping one’s head pointed toward the sun, one’s feet moving forward. There were many dark moments when my faith in humanity was sorely tested, but I would not and could not give myself up to despair. That way lays defeat and death.”

En nu?

Inmiddels zijn we 25 jaar verder en is échte gelijkheid in Zuid-Afrika nog lang niet bereikt. Dat heeft tijd nodig en vraagt om leiderschap met visie. Daar ontbreekt het de laatste jaren aan. Maar zelfs als de huidige politieke situatie niet past bij wat Nelson Mandela wilde bereiken, is het verhaal dat hij in zijn biografie vertelt een verhaal van kracht, doorzettingsvermogen en hoop. Voor iedereen, elke kleur en elk land. En hoewel Mandela in 2013 is overleden, geeft dit verhaal en zijn nalatenschap ons de kans om zijn lange weg naar de vrijheid voor altijd te volgen.

Ook al lezend op reis door Zuid-Afrika?

Het lezen van een boek tijdens je reis door een land, is ontzettend leuk. Eerder schreef ik een verhaal over Mumbai, met in mijn achterhoofd het weergaloos mooie boek Shantaram. Het lezen van ‘Een lange weg naar de vrijheid’ maakte mijn reis door Zuid-Afrika nog specialer. Wil jij het boek ook bij je hebben op reis? Bestel het hier.

De All Day Every Nieuwsbrief

Wil je na dit verhaal over deze reis door Zuid-Afrika nooit meer een verhaal missen? We schrijven vaker dit soort verhalen en delen onze beste tips. Meld je aan voor onze All Day Every Nieuwsbrief en je mist nooit meer een artikel. Je krijgt 1 keer in de maand een selectie handige, altijd leuke, soms grappige verhalen en tips in je inbox. We spammen je niet, we vermaken je alleen 😉 Meld je nu aan en krijg een selectie van handige digitale recepten uit Lekker koken met restjes cadeau! Klik hier om je aan te melden. Wil je elke week een mailtje krijgen met de nieuwste verhalen? Klik dan hier voor de All Day Every Update.