Een wandeling door Dili, een levendige stad met een bloedige geschiedenis

Het jonge land Timor-Leste, oftewel Oost-Timor staat bij weinig reizigers op hun bucketlist. Sommige mensen hebben er zelfs nog nooit van gehoord. Dat is jammer. Het bijzondere eiland Atauro is een must-visit voor wandelaars en duikers. Het kleine stadje Baucau laat een intrigerend beeld zien van de Portugese tijd. In het bergdorp Maubisse wandel je door prachtige natuur en geniet je van geweldige vergezichten. Oost-Timor heeft een verhaal te vertellen. Tijdens een wandeling door de hoofdstad Dili duiken we in de recente geschiedenis van het land. Musea, kerken, begraafplaatsen en een groot beeld van Jezus vertellen over de lange strijd voor de onafhankelijkheid van het volk. Wandel je een dagje met ons mee?

Dili is een kleine stad vol verhalen

Dili is een kleine stad. Er wonen zo’n 200.000 mensen in de hoofdstad van Oost-Timor. Tijdens een wandeling door de stad kom je al veel te weten over de bewogen geschiedenis van het land. Kijk goed om je heen: graffiti, street-art en gebouwen in Portugese stijl geven een indruk van wat zich in de afgelopen decennia én daarvoor in Timor heeft afgespeeld. We starten onze wandeling op een belangrijke plek: Cemitério de Santa Cruz.

Tip: geef je ogen de kost! Op de meest onverwachte plekken kom je de mooiste dingen tegen.

De Santa Cruz begraafplaats – 08:00 uur

Het beginpunt van de wandeling markeert de plek die de bloederige onafhankelijkheidsstrijd van Oost-Timor op het netvlies van de rest van de wereld heeft gebrand. In 1991 liepen honderden Timorezen mee in een vredige demonstratie van de Motael Kerk in Dili naar de Santa Cruz begraafplaats. De stoet eerde de omgekomen vrijheidsstrijder Sebastião Gomes, die daar begraven ligt. Terwijl duizend ongewapende burgers zich rondom het graf van Gomes verzamelden, omsingelde het Indonesische leger de massa en opende het vuur. Zo’n 250 Oost-Timorezen verliezen die dag hun leven.

De Britse journalist Max Stahl bevindt zich onder de demonstranten en filmt het geweld. Hij verstopt de tapes met de beelden op de begraafplaats, haalt ze later op en smokkelt ze het land uit. Dankzij zijn opnames wordt de internationale gemeenschap wakker en begint het wereldwijde verzet tegen de onderdrukking van Oost-Timor.

Laat de plek op je inwerken en onthoud wat je ziet. Je volgende stop is het verzetsmuseum in Dili, waar deze zwarte dag uitgebreid aan bod komt.

Het Presidentieel Paleis en het museum – 09:00 uur

Na de Santa Cruz begraafplaats is het tijd voor wat meer context. Wat is hier precies gebeurd? Om daar achter te komen bezoek je het Archief & Verzetsmuseum. Maar voordat je daar heen gaat, wandel je langs het presidentieel paleis. Hoewel je het paleis zelf niet kan bezoeken, is het hagelwitte gebouw in Portugese stijl een kiekje waard. Vervolg daarna je weg naar het museum.

In het museum wordt op chronologische wijze verteld hoe Oost-Timor vanaf de 18de eeuw een Portugese kolonie was. Toen al vochten de bewoners voor hun onafhankelijkheid. Het werd ze niet gegund. Slecht 5 dagen na het officiële vertrek van de Portugezen valt Indonesië het land binnen. Het medogeloze regime houdt het land decennia lang in haar greep. Dit museum vertelt op indrukwekkende wijze het verhaal van de bezettingsjaren en het verzet.

Tip: Neem de tijd voor het museum. Wij waren zo’n 1,5 tot 2 uur zoet met het lezen en bekijken van alle informatie.

Wandel door het park vol studenten – 11:00

Vanuit het museum loop je rechtstreeks een klein parkje in. Aan het einde van de ochtend stroomt het vol met studenten van de nabijgelegen universiteit. Ze genieten van een vroege lunch bij de vele eetkraampjes die daar hun kans zien om snelle en goedkope maaltijden te verkopen. Loop door de geuren van lokale gerechten en geniet van de gezellige sfeer. Maak een praatje met de jongeren, die het ontzettend leuk vinden om je te helpen bij het plannen van je bezoek aan Oost-Timor. Ze staan te springen om hun Engels te oefenen.

De Motael Kerk en de Statue of Youth – 12:00 uur

Na het park loop je in noordelijke richting naar de Avenue Salazar. Daar wandel je langs de Motael Kerk, de plek waar Sebastião Gomes werd gedood door het Indonesische leger. Dit is ook waar de protestmars in 1991 begon. De kerk is daardoor van grote historische waarde. Tegelijkertijd is de Portugese geschiedenis goed terug te zien in de bouwstijl van de kerk. Aan de andere kant van de straat staat het indrukwekkende Statue of Youth. Het beeld van een stervende man die wordt vastgehouden door zijn vriend herken je meteen uit de beelden van de massamoord op de Santa Cruz begraafplaats.

Langs de waterkant wandelen – 12:30 uur

Vervolg je wandeling langs de Avenue Salazar met de zee aan je rechterhand. Je komt langs de Farol, een kleine groen-witte vuurtoren. Dit is een ideale plek om een goed beeld te krijgen van de kustlijn van Dili. Vanaf de vuurtoren zie je de Cristo Rei, het grote Jezusbeeld, bovenop één van de heuvels aan de rand van de stad. In de verte zie je de stranden. Vergeet niet over zee te turen. Bij helder weer zie je Atauro Island al liggen.

Inmiddels zal je wel honger hebben. We zetten koers richting de lunchplek. Let tijdens de wandeling over de Avenida Portugal goed op: je passeert verschillende ambassades. Kijk dan vooral naar de uiteenlopende bouwstijlen die de landen hebben gekozen.

Ga lunchen bij de Agora Food Studio – 13:00 uur

We lunchen bij Agora Food Studio. Dat is niet zomaar een restaurant. Hier worden lokale jongeren opgeleid tot volwaardige horecatijgers en echte barista’s. De Australische Mark werkte jarenlang voor verschillende NGO’s in Oost-Timor, tot hij samen met zijn vrouw de Agora Food Studio begon. Zijn werknemers zijn ambitieuze jongeren die van het arme platteland komen. Zij werken hard om zoveel mogelijk te leren over het managen van een restaurant. De jongens en meiden groeiden op met weinig perspectief. Nu dromen zij van het openen van hun eigen café’s en restaurants. Hier serveren ze uitsluitend lokale gerechten, gemaakt van ingrediënten die geteeld worden door Oost-Timorezen boeren. Zelfs de koffie komt uit de buurt.

De kathedraal van Dili – 14:30

Na de Agora Food Studio volgt een stevige wandeling van 45 minuten richting de Chega! Exhibition. Ook voor deze wandeling geldt: laat Dili op je inwerken. Loop af en toe een winkeltje in en maak vooral een praatje met nieuwsgierige bewoners. Onderweg kom je langs de kathedraal van Dili, een modern kerkgebouw met een klokkentoren.

Tip voor later: als je langs de drukke hoofdweg wandelt (de Avenida Almirante Américo Tomás), dan kom je langs Queen Tundriee Restaurant. Dit simpele eethuis serveert heerlijke Bangladeshi gerechten, maar ook Indiase dosa’s en curry’s. Hoewel je nu nog vol zit van de lunch is dit een uitstekende optie om later een keer terug te komen! Goedkoop en héél lekker. Wij zijn wel 3 keer teruggekomen.

Lees meer: een ode aan het lekkerste gerecht van India: de dosa

Bezoek de Chega! Exhibition – 15:00

De Chega! Exhibition kent enige overlap met het verhaal dat je hebt gelezen in het verzetsmuseum. Waar je eerder op de dag vooral verhalen las en hoorde, is de tentoonstelling in de voormalige Portugese gevangenis beeldender. Met name door de bewaarde gevangeniscellen die je kan bezoeken. Honderden Timorezen werden hier tijdens de Indonesische bezetting opgesloten en gemarteld. In de cellen lees je de getuigenissen van overlevers.

Verder worden in dit museum persoonlijke verhalen vertelt van mannen, vrouwen en kinderen die de oorlog overleefden. Het Chega Report, dat werd samengesteld door The Timor-Leste Commission for Reception, Truth and Reconciliation (CAVR) vormt de leidraad van de verhalen. Duizenden militiestrijders, legercommandanten en burgers komen aan het woord en onthullen de gruwelijke details van de bezetting in het vijfdelige boekwerk. Wie wil kan de boeken bekijken in het museum.

Sluit de dag af bij Cristo Rei – 16:30

Voor een paar dollar pakken we de taxi naar Christo Rei. Het op één na grootste Christusbeeld ter wereld (na het beroemde Cristo Redentor in Brazilië) is te ver weg om te lopen. Laat jezelf afzetten bij de parkeerplaats. Beklim de 500 treden die leiden naar de 27 meter hoge beeltenis van de messias. Een bijzonder detail is dat het beeld werd neergezet door de Indonesiërs ter ere van de 20-jarige overheersing. De hoogte van het beeld is geen toeval. Het symboliseerde Timor-Leste als de 27ste provincie van Indonesië. Een pijnlijk detail voor de bewoners.

Waar jij de taxi pakt, trekken veel locals rond deze tijd juist hun sportschoenen aan en rennen in de koele avondzon de berg omhoog. Voel je vooral niet lui, jij hebt er tenslotte al een paar kilometer op zitten. Geniet van het plezier van de vele groepjes sportievelingen die je links en rechts de trappen op voorbij rennen.

Bekijk de zonsondergang aan het Cristo Rei strand – 18:00 uur

Zo, het was een lange dag. Tijd voor verkoeling en ontspanning. Dat doe je op het Cristo Rei Beach, ter hoogte van het Beach Side Hotel. Verschillende restaurants en barretjes hebben tafels en stoelen uitgestald op het strand. Trek je wandelschoenen uit, bestel een ijskoud biertje en geniet van het zand tussen je tenen. Een wandeling door Dili geeft stof tot nadenken. Terwijl de zon langzaam wegzakt in de zee heb jij tijd om te verwerken wat je vandaag hebt gezien en gehoord.

Wil je in de buurt wat eten? Op een half uur lopen richting de stad vind je een aantal gezellige restaurants met uitzicht op zee. Wij hebben heerlijk gegeten bij het Thais en Libanese restaurant Little Pattaya. Of laat je afzetten bij Queen Tundriee Restaurant voor een zalige dosa.

Accommodatietip: Da Terra Hostel

Je thuisvoelen in een hotel of hostel gaat niet vanzelf. We kunnen je verzekeren dat dit anders is bij Da Terra Hostel in Dili. De Portugese eigenaar Villa, zijn Timorese vrouw en de lokale goedlachse dames (wij noemen ze liefkozend ‘Villa’s Angels’) zorgen dat je je altijd thuisvoelt. Boek via de Facebook pagina makkelijk en snel een privékamer (vanaf € 32,-) of een bed in één van de dorms (vanaf € 8,-) bij het centraal gelegen Da Terra Hostel. Elke avond kan je voor 5 dollar aanschuiven voor een verukkelijk diner (ook vegan!). En er staat elke donderdagavond een filmavond op het programma, toegankelijk voor iedereen. Een aanrader!

De All Day Every Nieuwsbrief

Wil je dit soort verhalen niet meer missen? Meld je dan aan voor onze All Day Every Nieuwsbrief. Je krijgt 1 keer in de maand een selectie handige, altijd leuke, soms grappige verhalen en tips in je inbox. We spammen je niet, we vermaken je alleen! Meld je aan en krijg een selectie van handige digitale recepten uit Lekker koken met restjes cadeau! Klik hier om je aan te melden. Wil je elke week een mailtje krijgen met de nieuwste verhalen? Klik dan hier voor de All Day Every Update.