‘Rohingyadorpen weggevaagd’, ‘Moslims massaal op de vlucht’. De kranten koppen al maanden met slecht nieuws uit Myanmar. De Verenigde Naties noemen de vervolging van de moslimminderheid ‘een schoolvoorbeeld van etnische zuivering’. Nobelprijswinnares Aung San Suu Kyi zwijgt over de Rohingya-crisis in haar land. Genoeg redenen om dit jaar een andere bestemming te zoeken voor je vakantie. Je kunt een land waar zich dit soort praktijken afspelen maar beter boycotten. Toch?

Met deze vraag worstelen Patrick en ik als we in Bangladesh onze verdere reisplannen aan het maken zijn. In dit artikel deel ik onze overwegingen en twijfels, waarom we hebben besloten om toch te gaan en waarom jij dat ook zou moeten doen.

Gebroken hart

Op weg naar Saint Martin’s Island, in het zuiden van Bangladesh, rijden we langs eindeloze vluchtelingenkampen. Duizenden hutten van plastic zeil en bamboe staan op elkaar gepropt in de broeiende zon. We spreken met ontwikkelingswerkers die ons vertellen over de onmenselijke situatie in de geïmproviseerde kampen. Ze delen de verhalen die zij dagelijks horen; over verkrachtingen, moorden, brandende dorpen en kinderen die verdrinken tijdens de gevaarlijke vlucht.

Mijn hart breekt als we Jessin ontmoeten. Hij is gevlucht uit Myanmar en verdient nu een fooi voor zijn familie met het tillen van tassen aan boord van de boot naar Saint Martin’s. Hij tilt mijn rugzak en blijft de hele reis bij ons zitten. Jessin wijst naar de oevers aan de andere kant van de rivier. “My home..” zegt hij met een glazige blik in zijn ogen. Hij wijst naar Myanmar. Op dat moment weet ik zeker dat ik niks met Myanmar te maken wil hebben. Nu weet ik wel beter.
 

Niets nieuws

Na de onafhankelijkheid van de Britse overheerser verandert Myanmar in een militaire dictatuur. De generaals die het land besturen onderdrukken iedereen met een afwijkende mening en worden beschuldigd van grove mensenrechtenschendingen. Door internationale sancties raakt het land volledig geïsoleerd van de buitenwereld. Myanmar verandert van het hoogstopgeleide land in Oost-Azië in 1 van de slechts geschoolde en armste landen in de regio. Een belangrijke oorzaak is de voortdurende burgeroorlog, waarbij het leger van de dominante bevolkingsgroep Bamar vecht met milities van minderheden in het hele land. Het geweld tegen minderheden in Myanmar is dus niets nieuws. Maar de open grenzen en het toerisme zijn dat wel. Misschien is dat wel de reden waarom er nu zoveel aandacht is voor de huidige crisis. We zijn van Myanmar als vakantiebestemming gaan houden. De Rohingya-crisis is ineens niet meer zo ver van ons bed.

We straffen de verkeerde mensen

In Bagan vertelt eigenares Wah Wah dat het niet goed gaat met het familiehotel waar we verblijven. “Het hoogseizoen is van oktober tot en met maart. Maar de afgelopen maanden kregen we veel annuleringen en zaten we zelden vol. Vertel je familie en vrienden alsjeblieft dat ze ons niet mogen vergeten.”

Honderduizenden Birmezen zijn afhankelijk van het toerisme. Sinds het land haar grenzen heeft geopend en toeristen warm verwelkomt ziet het leven van heel veel Birmezen er een stuk rooskleuriger uit. Ineens is er een bron van inkomsten. Er komen buitenlanders naar hun monumenten kijken en die hebben een plek nodig om te slapen en te eten. Er ontstaan duizenden nieuwe banen: taxi-chauffeurs, hotelmedewerkers, serveersters, restauranthouders, koks, schoonmakers, ticketverkopers, gidsen, touroperators, souvenirverkopers en -makers, noem maar op. Als we nu massaal afhaken, raken al die mensen hun banen weer kwijt. Ondernemers gaan failliet en raken in de schulden, waardoor ze nóg verder van huis zijn. Door Myanmar te boycotten straf je de verkeerde mensen.
 

Het leger sponsoren

Raak je met een boycot ook de instanties die verantwoordelijk zijn voor de gruweldaden? Sponsor je het leger als je geld uitgeeft in Myanmar? Welnee. Het leger ligt er echt niet wakker van als jij je geld in je zak houdt. Met de export van petroleum, suiker, peulvruchten, rijst en kleding verdient de overheid het meeste geld. En dat blijft gewoon doorgaan als jij niet komt. De recente geschiedenis bewijst dat het leger de inkomsten uit het toerisme niet nodig heeft om hun acties te financieren. Als het toerisme stopt krijgt het leger alleen maar meer macht en ruimte om door te gaan met hun vreselijke daden. Het land raakt weer geïsoleerd, onze interesse in Myanmar verdwijnt en de verslaggeving over de crisis ook. Daar help je niemand mee.

Het leger vertegenwoordigt de mensen niet

De Birmezen zijn trots op hun land en hun leider. Meiden dragen handtasjes met Che Guevara-achtige afbeeldingen van Suu Kyi. Jongens dragen hetzelfde plaatje op hun T-shirt. De jeugd droomt van een toekomst in vrijheid en die is nog nooit zo dichtbij geweest.”

De politieke situatie in Myanmar is heel ingewikkeld. Pas in 2011 komt er een eind aan de politieke dictatuur en wordt er een president gekozen. Helaas verandert er weinig; de legerleiders nemen ontslag en keren vervolgens terug als politici in het nieuwe parlement. In 2016 wint de democratische partij van Nobelprijswinnares Suu Kyi de verkiezingen. Voor het eerst komt er een democratisch gekozen staatshoofd aan de macht. Het is niet Aung San Suu Kyi zelf. Zij mag geen president worden omdat haar kinderen de Britse nationaliteit hebben. Haar plaats wordt ingenomen door haar eerste vertrouweling. Het lijkt mooi, dat er nu een democratisch verkozen staatshoofd heerst. Maar niets is minder waar. Volgens de Birmese grondwet heeft het leger nog altijd de absolute macht. De legerleiders in het parlement zijn niet gekozen door het volk en vertegenwoordigen dus niet de gewone mensen. Hun acties zijn niet de keuze van het volk.
 

Media gecensureerd

Op het kantoor van een lokale reisagent spreken we ondernemer Thein over de crisis in zijn land. “De Rohinga horen hier eigenlijk niet thuis. Het zijn vluchtelingen uit Bangladesh en ze willen niet integreren. Nu worden ze teruggestuurd. De media in Europa blazen de situatie op en daarom komen de toeristen niet meer.”

Net zoals Thein, vinden veel mensen dat de Rohingya’s niet thuishoren in Myanmar, maar in Bangladesh. Het idee heerst dat de moslimminderheid (4% van de gehele bevolking) het boeddhisme wil vervangen door de islam. Sommige politici hebben als doel deze etnische minderheid zwart te maken en weg te zetten als extremisten en terroristen en slagen daar prima in. Daar komt bij dat de media in Myanmar nog steeds sterk gecensureerd worden. De meeste mensen hebben geen idee wat zich werkelijk in de provincie Rakhine afspeelt. Tot 2011 was het gebruikelijk dat de overheid critici vervolgde. Je moet wel heel sterk in je schoenen staan wil je het leger en de overheid in twijfel trekken.

Interactie is juist nu belangrijk

Ik beschik over de luxe dat ik kan reizen. Dat ik Jessin in zijn ogen kan kijken en het kamp zie waar hij nu woont. Maar ook dat ik de vrijheid heb om me uit te spreken en de mogelijkheid om het nieuws te lezen vanuit verschillende invalshoeken. Ik geloof dat het daarom juist nu heel belangrijk is dat we naar Myanmar blijven reizen. Dat we praten met de Birmezen over de situatie in hun land en luisteren naar hun visie op het probleem. En dat we dan vooral ook ons beeld van de crisis met ze delen.
 

Is het wel veilig?

De vader van Patrick maakt zich zorgen over onze volgende bestemming: “En al die ellende en oorlogen die je over Myanmar leest dan?”

Is het wel veilig om naar Myanmar te reizen? Het antwoord is ‘ja’. De crisis concentreert zich in een heel klein deel van het land waar toeristen überhaupt niet mogen komen. In de rest van het land gaat het dagelijks leven gewoon door. Mensen gaan naar hun werk, doen boodschappen en brengen hun kinderen naar school. In Utrecht merk ik ook niks van de bevingen in Groningen. En zo is dat hier ook. Vooral de toeristische plekken, zoals Yangon, Inlemeer, Mandalay en Bagan zijn veilig voor toeristen. Wees een verstandige reiziger en ga niet naar de verboden gebieden. Vermijd ook de grensstaten met China en natuurlijk de provincie Rakhine. Voor meer details over veilig reizen in Myanmar kun je het beste een kijkje nemen op de website van de Rijksoverheid.

Wil je echt iets doen?

Als je echt iets wil betekenen voor de vluchtelingen, maak dan een mooi bedrag over naar Artsen Zonder Grenzen. Zij bieden noodhulp aan de 800.000 Birmese vluchtelingen die onder erbarmelijke omstandigheden in geïmproviseerde kampen in het zuiden van Bangladesh wonen.
 

Wat kun je nog meer doen?

• Lees over de huidige crisis en verdiep je in de geschiedenis van Myanmar. Als je de feiten paraat hebt kun je beter het gesprek voeren met de lokale bewoners.
• Praat met de bewoners over de crisis, maar wees altijd beleefd en bescheiden.
• Met ruzie maken over andere inzichten bereik je niks.
• Geef je geld verstandig uit. Slaap in kleinschalige hotels, eet in familierestaurants en koop je souvenirs in lokale winkels.
• Vermijd instanties die gerund worden door het leger. Lees je goed in voor je een tour boekt. Er zijn nog steeds veel lokale reisbureaus die door het leger gerund worden.
• Koop geen edelstenen. In lokale winkels is de kans groot dat je geslepen glas koopt. Alleen bij winkels die door de overheid worden gerund weet je zeker dat je echte edelstenen koopt. Maar ja, dan investeer je dus direct in het leger.
• Ben je van plan om in een luxe hotel te slapen? Google dan eerst de naam van het hotel in combinatie met de woorden ‘government run’. Je ziet dan vanzelf of het hotel van jouw keuze lokaal gerund wordt of door de overheid.
• Boek busritten bij privébusbedrijven en niet bij de overheidsmaatschappijen.

Interessant artikel? Dan wil je dit ook lezen!

1. Inspirerend hotel: op schattenjacht in Inle Lake bij A Little Eco Lodge
2. Deze 9 plekken in Myanmar wil je niet missen.
3. 6 schokkende dingen die je nog niet weet over trektochten in Nepal
4. De bizarre hoofdstad van Myanmar: rijden over een 20-baans snelweg zonder verkeer
5. Myanmar: maak kennis met de bewoners van de onbekende Kayah State