Textielarbeiders in Bangladesh moeten hun eigen veiligheid betalen

We moeten vroeg op. Vandaag mag ik Pakhi interviewen. Zij is naaister en vakbondsleider in een kledingfabriek in Bangladesh. Mondiaal FNV heeft mij gevraagd om een kijkje te nemen op de werkvloer. Het gaat namelijk goed in de fabriek van Pakhi. Mondiaal FNV en de lokale vakbond hebben de afgelopen jaren veel bereikt. De arbeidsomstandigheden zijn aanzienlijk verbeterd, maar dat betekent niet dat het werk erop zit. De lonen moeten omhoog en dat is moeilijker dan het klinkt. Dit is een verhaal over textielarbeiders in Bangladesh.

In dit artikel neem ik je mee naar ons bezoek aan de textielfabriek in Dhaka. Ik laat je zien waar onze kleding wordt gemaakt en vertel je hoe het er daar aan toe gaat. Ik maakte ook een video waarin Pakhi openhartig vertelt over haar werk, haar verdriet en haar dromen.

17 miljoen mensen

De textielfabriek waar Pakhi werkt ligt aan de rand van Dhaka. Het is zeker 3 uur rijden naar onze ontmoetingsplek. Niet omdat de hoofdstad zo groot is. De oppervlakte van Dhaka is vergelijkbaar met Rotterdam. Maar er wonen meer dan 17 miljoen mensen in de relatief kleine stad. Het verkeer staat hier permanent vast.

Terwijl de gesloten ramen van de auto mij beschermen tegen de uitlaatgassen in de vervuilde stad, word ik heerlijk koel gehouden door de airconditioning. Op mijn hoofd draag ik een zonnebril van 100 euro. Naast mij ligt een camera die hier meer dan 2 jaarsalarissen zou moeten kosten. Buiten zie ik verwaarloosde vrouwen met ongewassen haren. De lappen om hun lijf hebben elke kleur verloren. Vieze kinderen spelen met takjes en stenen. Een peuter kauwt op een brok rijst dat bruin is van het zand waar het in gelegen heeft. De armste gezinnen wonen langs de weg onder plastic zakken en karton.

In Bangladesh is alles anders

In Bangladesh is alles anders. De armoede is extreem. Corruptie is aan de orde van de dag. Een kleine groep mensen is schathemeltje rijk en rijdt in Porsches langs de sloppenwijken. Terwijl meer dan 40% van de bewoners moet leven van 1 euro per dag. In dit land heb je het goed als je de baas bent van een kledingfabriek. Maar als je wérkt in diezelfde fabriek is elke dag een nieuwe uitdaging om te overleven.

Salam aleikum

We ontmoeten Pakhi vlakbij haar huis. Ik stel me wat ongemakkelijk aan haar voor. “Salam aleikum.” Het is niet gebruikelijk om een hand te geven en dus weet ik me geen houding te geven. Door de smalle gleuf in haar boerka zie ik fonkelende ogen waardoor ik vermoed dat ze lacht. Pakhi spreekt geen Engels en ik geen Bengaals. Ik heb een tolk bij me.

Ze gaat me voor over een stoffig pad, langs kakelende kippen en magere koeien, naar haar huis. De ruimte die zij deelt met haar man is kleiner dan mijn oude studentenkamer. Er staat een tweepersoonsbed tegen de muur. Op de ladekast staan verzorgingsproducten. De tafel onder het raam wordt gebruikt als keukenblad. Er liggen zakjes met groenten, een vergiet, plastic kannen en borden op de tafel. De échte keuken deelt ze met de andere bewoners. Die werken in dezelfde fabriek als Pakhi en haar man.

35 zomers oud

Pakhi is iets ouder dan ik: 35. Al weet ze dat niet zeker. Ze komt uit een klein dorp, ver buiten Dhaka. Daar worden mensen pas geregistreerd als ze een identiteitskaart aanvragen. Toen ze dat deed was ze al zo oud dat ze zich niet met zekerheid kon herinneren hoeveel zomers ze al heeft meegemaakt. Pakhi trouwt op jonge leeftijd en krijgt halverwege de 20 een zoon. Het leven in het kleine dorp is moeilijk. Er is geen werk. En dus verhuist zij, net als duizenden andere vrouwen, naar de hoofdstad van de wereldkledingproductie. In Dhaka gaat ze aan de slag als naaister.

Ze verdient niet genoeg om haar zoon te kunnen onderhouden in de dure stad. Ze moet hem achterlaten bij een gastgezin in haar geboortedorp en ziet hem alleen op de enige 2 dagen per jaar die ze vrij krijgt. Tenminste, als ze de reis kan betalen.

Een verhaal voor de wereld

Thuis trekt Pakhi haar sluiers uit en komt haar vriendelijke gezicht tevoorschijn. Ze neemt plaats op het bed. Ik ga tegenover haar zitten op een plastic stoeltje die ze van de buurvrouw leent. Als ze begint te vertellen ben ik meteen onder de indruk van de vastberadenheid in haar stem en de kracht van haar woorden. Al versta ik niets van wat ze me vertelt. De tolk vertaalt over en weer. De onderbrekingen storen haar niet. Ze heeft een verhaal en wil dat met de hele wereld delen.

In deze video vertelt Pakhi over haar werk in de kledingfabriek in Bangladesh. Ze beschrijft hoe een normale dag eruit ziet, wat ze verdient, hoe het zit met de arbeidsomstandigheden en over haar taak als vakbondsleider. Ze deelt ook haar persoonlijke verhaal, over het verdriet om haar zoon en haar dromen voor de toekomst.

Dit is een modelfabriek

Het is normaal gesproken lastig om als journalist met een camera een inkijkje te krijgen in een kledingfabriek in Bangladesh. Maar door de inzet van de vakbond is dit een ‘modelfabriek’ en hebben ze hier niets te verbergen. We wandelen door eindeloze hallen waar constant het geluid van brommende machines klinkt. Duizenden mannen en vrouwen zitten voorovergebogen over roze lappen stof. In de kelder staan huizenhoge wasmachines waar bezwete mannen honderden spijkerbroeken tegelijk in gooien. In de volgende zaal worden de labeltjes en prijskaartjes met eurobedragen systematisch bevestigd. Er is zelfs een ruimte waar oude vrouwen in kleermakerszit met hun nagels achtergebleven stukjes garen van de broeken pulken.

Pakhi is de stem van 8.000 textielarbeiders in Bangladesh

Op elke verdieping wordt Pakhi gegroet met knikjes. Zij is de stem van de 8.000 werknemers in dit gebouw. Samen met de andere vakbondsleden heeft zij al veel bereikt op de werkvloer. Ze demonstreert hoe de brandblussers zijn opgehangen en hoe je ze zo snel mogelijk van de muur haalt. Ze laat stuk voor stuk de hele inhoud van de EHBO-kastjes door haar handen gaan en wijst me op alle branddeuren en nooduitgangen. Ik word voorgesteld aan BHV’ers en werknemers die zijn getraind om vuurtjes te blussen. Ik mag zelfs een mondkapje proberen. Die krijgen de werknemers aangeboden om hun luchtwegen te beschermen tegen de rondvliegende stofdeeltjes.

Ik zou het geen dag volhouden

Ik ben onder de indruk van de massaliteit van deze fabriek en de snelheid waarmee een complete spijkerbroek van de band rolt. Ik herken de merken die in de kleding worden genaaid: Zara, H&M, s.Oliver, Esprit, Pull & Bear, Mango. Sommige heb ik in mijn eigen kast hangen. Ik kan me niet voorstellen dat ik het zelfs maar een dag zou volhouden om hier te werken. Dag in dag uit, 12 uur lang, dezelfde handeling. En toch zijn de omstandigheden hier goed. De machines zijn veilig, het pand is stevig en er zijn voldoende mensen getraind om te kunnen handelen als er iets ergs gebeurt. Er is zelfs een goed georganiseerde vakbond waar ontevreden werknemers terecht kunnen. De eigenaar luistert naar de eisen en willigt redelijke verzoeken in.

Betere omstandigheden kost geld

Toch is er één vurige wens, waar alle werknemers het over eens zijn, maar die tot op de dag van vandaag nog niet is uitgekomen: een leefbaar loon. Er is geen sprake van onwil bij de eigenaar. Hij kán de lonen simpelweg niet verhogen, zolang de merken niet meer willen betalen voor de producten. Sterker nog; de winstmarge van de fabriek is de afgelopen jaren alleen maar afgenomen. Grote merken eisen steeds vaker goede werkomstandigheden in de fabrieken. Dat kost geld, maar daar betalen ze niet aan mee.

Pakhi wil iets vragen

Pakhi heeft de kleding die zij maakt in Amsterdam in de etalage zien hangen. Ze is trots dat mensen aan de andere kant van de wereld haar broeken dragen. Maar ze wil ons wel graag iets vragen: “blijf alsjeblieft kleding uit Bangladesh kopen. Anders verliezen wij onze banen. Maar vertel de merken dat je meer wilt betalen voor je kleding, zodat wij meer kunnen verdienen. Ik heb niet veel nodig. 200 euro per maand is al genoeg om zelf voor mijn zoon te kunnen zorgen.”

Wil jij textielarbeiders in Bangladesh zoals Pakhi helpen?

Stel dan kritische vragen aan de merken waarvan jij kleding koopt. Bijvoorbeeld via social media met de hashtag #hetzitmenietlekker.
Vraag bij de kassa of je kleding onder goede, veilige omstandigheden en tegen een eerlijk loon is gemaakt. Zelfs als de medewerker geen antwoord heeft, heeft jouw vraag wel effect. Hoe meer mensen vraagtekens plaatsen bij de productie van hun kleding, hoe groter de kans dat merken het belang zien van eerlijk gemaakte producten.
Bij Schonekleren.nl kun je speciale vragenkaarten downloaden om je stem te laten horen.
Steun winkels die eerlijke kleding verkopen, door daar je geld uit te geven. Op de website van Fair Wear Foundation en Rank a Brand kun je zien welke merken doen wat ze beloven.
Met de app van Talking Dress zie je welke winkels bij jou in de buurt eerlijke kleding verkopen.
Like de Facebookpagina van Mondiaal FNV, en ontvang elke week informatie én tips in je tijdlijn.