Op een echte vluchtelingenboot met Rederij Lampedusa

Ik ga met een echte vluchtelingenboot een rondje varen om Terschelling. Je leest het goed, ja! Niet met z’n honderden opgepropt in een schuitje op de vlucht voor oorlog en geweld. Wij doen het voor ons plezier, ons geluk.

Tijdens het Oerolfestival vaart Rederij Lampedusa pleziertochtjes rond het eiland. Mijn vriend Patrick, vriendin Femmie en ik worden in de haven van West-Terschelling verwacht. Tussen de grote veerboten en gelikte vissersboten valt de versleten, oranje schuit op. ‘Rederij Lampedusa’ staat er op een bordje naast de loopbrug. We klimmen één voor één aan boord en groeten onze medepassagiers. Veertien man mogen er mee uit varen. Meer niet. Dat zijn veiligheidsvoorschriften. Een boot als deze kan volgens Nederlandse maatstaven niet meer dan veertien mensen veilig vervoeren. Er moet om die reden zelfs iemand achterblijven.

Met z’n drieën zoeken we een comfortabel plekje op een dik kussen op de grond. Ik kijk even of mijn jas niet vies wordt als ik met mijn rug tegen de afgebladderde rand leun. De boot heet ‘Meneer Vrijdag’ en heeft geen bankjes of andere vorm van comfort. Het regent. Een groot, blauw zeil moet ons droog houden. Maar ja, het waait en dan komt de Hollandse regen niet van boven maar van opzij. Ik speur meteen de lucht af op zoek naar de zon. Ik ga toch geen twee uur nat zitten regenen op de Waddenzee?

Een echte vluchtelingenboot

Meneer Vrijdag is geschonken aan Stichting de Gelukszoekers door de Italiaanse autoriteiten. Drie jaar geleden vertrok de kleine boot vanuit Egypte richting het Italiaanse Lampedusa. Al na één dag werd de boot opgepikt door de Italiaanse kustwacht. Er zaten toen 282 passagiers aan boord. Tweehonderdtweeëntachtig! Ik kan me er niks bij voorstellen. Met veertien man op dit bootje is fijn. Twintig kan ook nog wel. Dertig wordt toch wel druk. Maar bijna driehonderd mensen op dit kleine schuitje? Hoe dan? Ik strek nog maar eens mijn benen.

Kapitein Tim legt uit dat de schepelingen uit Eritrea en Ethiopië opgesloten in het ruim en zelfs op de metalen buizen zaten. Ik word al claustrofobisch bij de gedachte dat ik in het donkere ruim moet zitten. Je kunt er niet eens staan.

Bijzondere bemanning

Schipper Sami is het tweede bemanningslid aan boord van de Meneer Vrijdag. Hij is gevlucht uit Eritrea toe hij vijftien was. Nu, zeven jaar later, woont hij in een opvangcentrum in Amsterdam. Hij wacht al vijf jaar op een verblijfsvergunning. Zolang hij geen status heeft mag hij niet werken. Maar als vrijwilliger werken voor Rederij Lampedusa, dat kan niemand hem verbieden.

Het is gestopt met regenen. Sami staat aan de boeg en kijkt uit over het water. Hij vertelt mij over zijn vlucht. Zijn moeder is overleden toen hij nog maar een peuter was. Hij heeft geen broers of zussen. De enige die hij mist is zijn vader. Die was politicus in Eritrea. Omdat zijn vader kritiek had op de regering waren beide mannen hun leven niet zeker. Zijn vader hielp hem vluchten nog voor hij dienstplichtig was. Ik denk aan mijn eigen zorgen van toen ik vijftien was: ik haalde slechte cijfers voor Frans en was heimelijk verliefd op een jongen uit een hogere klas.

Een overtocht van 1000 euro

Sami woonde eerst in Libië. Hij hoopte daar werk te vinden om een nieuw leven op te kunnen bouwen. Maar toen dat na twee jaar nog niet lukte besloot hij de oversteek naar Europa te wagen. Hij vertelt me dat ze in precies zo’n boot zaten als wij nu. Tweehonderdvijftig passagiers telde hij toen. Vier dagen dobberde de boot op de Middellandse Zee. Zijn tas met zijn enige bezittingen moest overboord. Er was geen ruimte aan boord. Er was geen eten. Alleen wat melk en water. Sami betaalde € 1000,- voor de overtocht. Een ticket van hier naar Italië kost dertig euro.

Geen paspoort

In Nederland verveelt Sami zich. Hij wil studeren, leren en timmerman worden. Dat is zijn droom. Maar zolang hij geen verblijfsvergunning heeft mag hij niks ondernemen en staat hij stil. Ik vraag hem waarom hij al zo lang wacht op een uitslag. Het is zijn paspoort, vertelt hij. Of beter gezegd, het gebrek aan eentje. In Eritrea krijg je een paspoort als je meerderjarig bent, maar toen was hij al gevlucht. Nu kan Sami niet bewijzen waar hij vandaan komt. Hij kan niet blijven, hij kan niet terug. Hij zit vast in het systeem. Ik voel boosheid en frustratie. Gevoelens die Sami allang achter zicht heeft gelaten. En ik schaam me, omdat ik het zo goed heb. Maar dat durf ik niet hardop te zeggen.

De Waddenzee wordt steeds wilder. De naweeën van het slechte weer van vanochtend. De boeg slaat met regelmatige klappen op de golven. Water spettert op mijn schoenen. Ik vraag Sami hoe de zee was tijdens zijn overtocht. Hij drukt een snoertje in zijn telefoon en drukt op ‘play’. We’ve come a long way from were we began. Oh, I’ll tell you all about it when I see you again.. Het duurt even voor hij opkijkt en antwoordt; “I don’t want to remember.”

In de verte doemt de Brandaris op uit de grijze lucht. Op het eiland vieren ze feest. Het is Oerol op Terschelling. En Sami mag vandaag voor even meedoen met de rest van Nederland.

Ook doen wat ik deed?

De rest van het jaar vaart Rederij Lampedusa vooral in en om de grachten van Amsterdam. Net als de vele concurrenten biedt de rederij ‘Canal Tours’, maar met een groot verschil: een deel van de bemanning bestaat uit vluchtelingen uit Amsterdam en ze varen op een oude vluchtelingenboot.

Onderweg ligt de nadruk op Amsterdam als migrantenstad, in plaats van de gebruikelijke toeristische hotspots. Wist je bijvoorbeeld dat het prachtige Lloyd Hotel in het begin van de vorige eeuw een opvanglocatie was voor gevluchte, Oost-Europese joden?

Een tour met Rederij Lampedusa kost tussen de € 12,50 en € 20,- per persoon. Zelf zeggen ze: “ voor de tour van Rederij Lampedusa is iedereen welkom, ongeacht nationaliteit, status, huids- of haarkleur. Het hebben van een zwemdiploma is wel een pré.”